Bewustzijn is eerder regel dan uitzondering in het dierenrijk

Dit jaar ondertekende een groot aantal wetenschappers, waaronder dierwetenschappers, hersenwetenschappers en filosofen de New York Declaration on animal consciousness. Deze verklaring stelt dat er sterke wetenschappelijke ondersteuning is voor de aanwezigheid van bewustzijn bij zoogdieren en vogels. Daarnaast is er volgens de verklaring “op zijn minst een realistische mogelijkheid” van bewuste ervaring bij alle gewervelde dieren (reptielen, amfibieën en vissen) en veel ongewervelde dieren (inktvissen, kreeftachtigen en insecten).

Ethische implicaties

Hoewel de verklaring een belangrijke mijlpaal is, erkende de Cambridge Declaration on Consciousness uit 2012 al de waarschijnlijkheid van bewustzijn bij veel niet-menselijke dieren. Wat nieuw is in de New York Declaration is de groeiende algemene erkenning van deze mogelijkheid en de ethische implicaties ervan.
De wetenschappers benadrukken dat de aanwezigheid van bewustzijn in dieren niet los kan worden gezien van hoe we met dieren omgaan. Het lijden van miljarden dieren, vaak veroorzaakt door menselijk handelen, is ondraaglijk in het licht van deze ontdekking. Het roept vragen op over de rechtvaardiging van praktijken als bio-industrie, dierenproeven en bepaalde vormen van bestrijding van of entertainment met dieren.

Erkenning

De verklaring is ondertekend door 480 wetenschappers, waaronder de dit jaar overleden nederlandse primatoloog Frans de Waal (1948 - 2024), een groot voorstander van de erkenning van dierbewustzijn. Ook hij toonde – net als Jane Goodall – door zijn onderzoek aan dat veel aspecten van menselijk gedrag, zoals altruïsme, rechtvaardigheid en emoties, diep geworteld zijn in onze evolutionaire geschiedenis, maar óók aanwezig zijn bij andere diersoorten.

Implicaties voor paarden in coaching en therapie

De verklaring betekent ook – voor zover we dat nog niet deden – dat we moeten erkennen dat paarden, net als mensen, subjectieve ervaringen kunnen hebben en lijden onder stress, angst of ongemak. En dat we kritisch moeten kijken naar de methoden die worden gebruikt bij coaching en therapie met paarden, en ons moeten afvragen of en in hoeverre die het welzijn van de paarden in gevaar brengen.

Herziening van ethische normen

Voor ons was er al nooit twijfel, maar de wetenschappelijke erkenning van bewustzijn bij dieren en in dit geval paarden vereist mogelijk een herziening van onze ethische normen met betrekking tot de omgang met paarden in therapeutische settings, waarbij belangrijke vragen gesteld moeten worden als:
Worden de paarden gedwongen om deel te nemen aan de sessies?
Ervaren ze stress of angst tijdens de sessies?
Wordt er voldoende rekening gehouden met hun natuurlijke behoeften en gedrag?

We hopen van harte dat alle coaches en therapeuten die met paarden werken de eerste twee vragen met “nee” beantwoorden en de derde met “ja”.